قیمت: 40/000 تـومـان
سخن سردبیر
از سالها پیش، در دوران تحصیل در مقطع کارشناسی و در مواجهه با درس «تنظیم شرایط محیطی»، همواره این پرسش برایم مطرح بوده است که با وجود دستیابی بشر به انواع تکنولوژیهای پیشرفته، ضرورتِ شناخت و بهکارگیری مواد و مصالح بومی و همسازی بنا با شرایط پیرامونش چیست؟ مگر نه آنکه تاسیسات مکانیکی و الکتریکی پاسخ مناسبی به تأمین نیازهای حرارتی- برودتی و روشنایی ساختمان در عصر حاضر است.
با گذشت آن سالها و ادامهی تحصیل در رشتهی «معماری و انرژی» و آشنایی با مفاهیم معماری غیرفعال، جذابیت رشتهی معماری برایم دوچندان شد.
از سالها پیش، در دوران تحصیل در مقطع کارشناسی و در مواجهه با درس «تنظیم شرایط محیطی»، همواره این پرسش برایم مطرح بوده است که با وجود دستیابی بشر به انواع تکنولوژیهای پیشرفته، ضرورتِ شناخت و بهکارگیری مواد و مصالح بومی و همسازی بنا با شرایط پیرامونش چیست؟ مگر نه آنکه تاسیسات مکانیکی و الکتریکی پاسخ مناسبی به تأمین نیازهای حرارتی- برودتی و روشنایی ساختمان در عصر حاضر است.
با گذشت آن سالها و ادامهی تحصیل در رشتهی «معماری و انرژی» و آشنایی با مفاهیم معماری غیرفعال، جذابیت رشتهی معماری برایم دوچندان شد. طراحی و ساخت بناهایی که به شرایط پیرامون و فصول مختلف سال واکنش نشان داده و در فصل گرم، فضایی خنک و دلپذیر را فراهم مینمایند و در سرمای زمستان حداکثر بهرهمندی از انرژی خورشید را به خود اختصاص میدهند، بسیار جذاب و شگفتانگیز است.
با مطالعهی معماری کشورهای پیشرو، همچنین معماران نامآشنای معاصر دریافتم، توجه به اقلیم و بهرهگیری از استراتژیهای کاهندهی مصرف انرژی در بنا (به شیوههای غیرفعال)، بخشی از فرآیند طراحی است که از جانب معمار و تیم طراحی به صورت جدی مورد ارزیابی قرار میگیرند و آنقدر آمیخته با ادبیات معماری است که گویی چنانچه این توجه نباشد، طرح معماری نیز تکامل نیافته است. دگربار که به معماری گذشتهی این سرزمین نگریستم، گنجینهای غنی از تمهیدات خلاقانهی معماران سرزمینم را دیدم که بینیاز از انرژیهای فسیلی، استادانه و با تدبیر، در تنوع اقلیمی کشورمان، شرایط آسایش ساکنین بنا را فراهم نمودهاند.
حال چگونه است که آن همه مهارت در حل مسئله و بهخدمتگیری انرژیهای طبیعی فراموش شد؟ شاید سرعت دستیابی و پیشرفتِ تکنولوژی آنقدر سریع بود که از اصل غافل شدیم. اصلِ پاسخ به نیاز، و چه نیازی اساسیتر از تامین شرایط آسایش با «معماری» در بنا!
چه بسا عملکرد و ارزش اینگونه مباحث بدرستی بیان نشده باشد که فراموش شدهاند؛ به عنوان نمونه سایبان که با ورود تجهیزات مکانیکی و الکتریکی، از نمای ساختمانهای امروزی به کلی حذف گردیده، بر اساس پژوهشهای علمی به میزان 15 الی 26 درصد ذخیره و صرفهجویی انرژی به همراه دارد. موضوع منع یا تشویق به عدم استفاده از تکنولوژیهای کارآمد نمیباشد بلکه هدف، آگاهی نسبت به امکان تأمین حداکثری شرایط آسایش، به واسطهی ذات معماری است. بدیهی است تأمین نیازهای عمومی ساختمان، تلفیق هر دو جنبهی معماری و تکنولوژی را به منظور دستیابی به حالت بهینه طلب میکند.
شاید عدم هوشیاری نسبت به داشتههایمان در معماری بومی و بروزرسانی و تکامل عناصر کاربردی و همچنین توجه به تعهد و رسالت معماری است که بخش ساختمان و مسکن همواره بیشترین مصرف انرژی در دهههای اخیر را به خود اختصاص داده است.
خاستگاه و تعهد شکلگیری این رسانه، علاوهبر گسترشِ آگاهی و هوشیاری نسبت به تأثیر عملکرد معماری بر رفتار حرارتی ساختمان، ایجاد حرکتی پویا و مؤثر در پیدایش نگرشی نوین، به طراحی و اجرای پروژههای ساختمانی و عمرانی است. بازآفرینی ارزشهای معماری کهن با رویکردی نوین و با تکیهی بر خلاقیت جامعهی معماران حرفهای و مجریان ساخت و ساز کشور امری است حیاتی و درخور توجه.
در نهایتِ احترام، از کلیهی اساتید و صاحبنظران حوزهی انرژی و پایداری که با رویی گشاده و قلبی آکنده از مهر، همواره حامی و پشتیبان ما بودهاند صمیمانه قدردانم.
همچنین لازم میدانم از مربی و استاد عزیزم، جناب آقای «کامبیز یگانگی» که تغییر در نگرشم به زندگی و جهان پیرامون، مرهون آموزههای این مرد بزرگوار و استاد دوست داشتنی است قدردانی نمایم. بدون شناخت و فراگیری آموزههای معنوی ایشان، تولد این رسانه نیز ممکن نبود.
مطالب این شماره
سخن سردبیر پرهون پرگاری
معماری ایران، گذار از معماری پایدار به سوی معماری پایدار مینو خاکپور
مروری بر مفاهیم رفتارهای پایدار و عوامل مؤثر بر الگوی مصرف انرژی سوسن مؤمنی
جایگاه انرژی در ایرانِ «نوین» پرهون پرگاری
بارقهای از امید در هیاهوی همهگیر شدن دیدگاههای انتزاعی پویا خزائلیپارسا
یادداشتی بر اهداف نشریهی معماری و انرژی مرتضی کسمایی
وظیفهی ما در قبال نسل آینده چیست؟ محمد فرخزاد
نگاهی از کنج به مقولهی معماری و انرژی محمدمنصور فلامکی
بهرهگیری امروزی از الگوی حیاط مرکزی در مسکن سنتی زکریا کریمی
عملکرد محیطی فضای مطبخ در معماری گذشتهی ایران فهیمه دربان
پایایی در بنا و شهر سیدمجید مفیدی شمیرانی
تغییرات اقلیمی، آینده جهان را تعیین خواهد کرد عماد آقاجانبیگلو
گفتگوی اختصاصی معماری و انرژی وحید قبادیان
ساختمان صفر انرژی و تأثیر آن در زندگی بشر آزاده شهیدیان
نقش نرمافزارهای شبیهسازِ انرژی در تأمین آسایش حرارتی و بصری حامد مصلحی، سویل برنجی
پیوند مابین اندیشه و واقعیات اجرایی فاطمه مهدیزاده سراج
اشاعهی فرهنگ «معماری– انرژی» با انتشار نشریات مرتبط سعید مقیمی
بر چسب انرژی در فاز طراحی حیدر جهانبخش، زهرا شیرمحمدلو
کیفیت محیطی فضاهای داخلی کبوترخانههای ایران (کبوترخانهی هزار جریب اصفهان) آیدا زارع، سمانه زارعی، مرضیه فرجام
داوکوت سرپناهی برای کبوتران فهیمه دربان
بررسی تأثیر المانهای معماری بر رفتار حرارتی کبوترخانه (کبوترخانهی هزار جریب اصفهان) هانیه صنایعیان، محمدحسین نورمحمدبیک
گزارشات اقلیمی تحلیل باد ایستگاه هواشناسی شهر اصفهان
قیمت: 40/000 تـومـان
سخن سردبیر
پایداری منابع انرژی، به شیوهی رفتار افراد جامعه در برخورد با آن و نیز الگوی مصرف وابسته است. هشدارها بر پایهی مطالعات اخیر نشان از تخریب رو به رشد منابع انرژی داشته و قریبالوقوع بودن بحران انسانیِ برخاسته از این تخریب، حکایت از عدم آگاهی به «دانش مصرف» نزد عموم مردم دارد. گفتگو پیرامون صرفهجویی در انرژی، حاکی از رویکردی نوین در نگرش آحاد جامعه نسبت به این مقوله است.
پایداری منابع انرژی، به شیوهی رفتار افراد جامعه در برخورد با آن و نیز الگوی مصرف وابسته است. هشدارها بر پایهی مطالعات اخیر نشان از تخریب رو به رشد منابع انرژی داشته و قریبالوقوع بودن بحران انسانیِ برخاسته از این تخریب، حکایت از عدم آگاهی به «دانش مصرف» نزد عموم مردم دارد. گفتگو پیرامون صرفهجویی در انرژی، حاکی از رویکردی نوین در نگرش آحاد جامعه نسبت به این مقوله است. به یقین مبدأ حرکت در مسیر بلند و پرپیچ و خمِ پاسداشت انرژی، داشتن درک صحیح از این بحران در زمان حال و آینده خواهد بود.
از جمله نقاط پرمصرف منابع انرژی، بخش ساختمان و صنایع وابسته به آن است که برحسب اتفاق سهم عمدهای نیز در اتلاف آن دارد. یکی از دلایل مهم بیتوجهی به مبحث انرژی در بخش ساختمان، انقطاع معماری و اقلیم بوده که نقطهی آغاز آن نامعلوم است. شاید در زمانیکه بشر مصمم شد از همهی انواع سوختهای فسیلی بدون توجه به پیش نیاز آن (که انتخاب جایگزینی مناسب بر آن بوده)، بهره گیرد. هنگامیکه بر آن شد که درِ بازشوهای بنا را بر روی باد مطلوب، ببندد؛ زمانیکه بدون انداختن نگاهی به آسمان روز و شب، خود برای انسان و طبیعت اطرافش تصمیم گرفت؛ هنگامیکه با یَله کردن به تکنولوژی دستساخت خود، همهی آنچه را که خود آفریده بود بر پدیدههای طبیعیِ هزاران سالهی محیط اطرافش ترجیح داد؛ از آن زمان که سطح وسیعی از فضاهای زیستی را که با نابودی اکوسیستمهای طبیعی شکل گرفته بود، مصروف اتومبیل، اعم از پارکینگهای خانگی و توقفگاههای شهری نمود. این تصمیمها با بلعیدن انواع حاملهای انرژی، تأثیری عمیق بر شیوهی زندگی بشر گذاشت و او به جای مدارا با زمینی که بر آن میزیست به سوی تغییر رفتارهای زیست محیطی (با نگرش فناناپذیری آن) گامهای عجولانه و بدون تدبّر برداشت، مفهوم پایداری را که تا آن هنگام سرلوحهی زندگیاش قرار داده بود به کنجی افکند و بدین ترتیب تکنولوژی که بر بستر منابع طبیعی متولد شده و رشد کرده بود، خود بسنده انگاشته شد.
مفهوم پایداری در معماری چنان با مفاهیم اقلیمی چون باد و کوران، رطوبت، بارشهای جوی، تابش آفتاب، جهتگیری بنا، میزان دریافت نور، سایه و سایبان، حرارت و برودت و نیز مصالح طبیعی درآمیخته که این باور که راه بلند بازگشت به معماری همساز با طبیعت، جز از مسیر لحاظ نمودنِ این مجموعه و زیرمجموعههای آن در ساختمان نخواهد گذشت، سخن گزافهای نیست. تبادل اطلاعات و به دنبال آن بهرهمندی از مراکز بهینهسازی مصرف انرژی در ساختمان، تولید ساختمان سبز، بازآفرینی بناهای انرژی محور و استفاده از فناوری نانو در تولید مواد و مصالح، بخشی دیگر از موارد بسیار با اهمیت نگرش صرفهجویی انرژی با رویکرد توسعهی پایدار است.
امروزه بر مداری ایستادهایم که برداشتن هر گام، خواه بر سیاق گذشته و خواه تغییر نگرش در آن، تأثیری شگرف بر پایداری زیستی در این کرهی خاکی خواهد گذاشت. بحران انرژی، مدیریت خردمندانه را میطلبد. اینکه سهم کشور ما در مدیریت این بحران به چه میزان و با چه کیفیتی است، به نگاه واقعبینانهی ما به عمق بحران و پاسخی چند وجهی و جامعنگرانه نیاز دارد. باید ضمن پرهیز از «اقتصاد زمینمحور» که خاک زیرپایمان را دچار بیماری مسری ارزش افزوده نموده و در نتیجه با رشد تراکم جمعیت، تعادل حرارتی شهرها را برهم زده است به سوی برنامهریزی با رویکرد «رشد اقتصادی بر بستر پایداری منابع انرژی» قدم برداشت. راه توسعهی پایدار جز از مسیر بازیابی اهمیت انرژی در حال و آینده، اصلاح رفتارهای زیست محیطی، تغییر در الگوی مصرف و مشارکت اجتماعی در بهبود فرایند مصرف انرژی، نخواهد گذشت و رعایت این عوامل خود نیاز به آگاهی یافتن و سپس آگاهیرسانی دارد.
در این شماره به عنوان سردبیر مهمان با دوستانی در فصلنامهی تحلیلی پژوهشی معماری و انرژی افتخار همکاری داشتم که در عین ایمان به اصل آگاهی عمومی، تصمیمی راسخ برای پیمودن این راه ناهموار دارد. در طی این طریق از یکدیگر بسیار آموختیم؛ با تلاشی هدفمند و منظم که به یقین جز به پشتوانهی اخلاق حرفهای بر پایهی احترام متقابل میسر نمیگردید. اکنون نهال تلاش این همکاران پس از چندماه کار پیگیر و مداوم به بار نشسته، امید دارم که گامهای مستحکمشان در مسیر بسیار پرفراز و نشیب پیش رو راه را برای رسیدن به مقصد آگاهی، هموار گرداند. در خاتمه شایسته میدانم از کلیهی محققین و اساتیدی که دلسوزانه قبول مسئولیت نموده و با مقالات ارزشمندشان، گامی ستُرگ در پیوند با معماران نسل نو برداشتهاند، قدردانی کنم.
مطالب این شماره
سردبیر مهمان دکتر مینو خاکپور
بررسی پدیدهی مصرفگرایی و تأثیر آن بر معماری سوسن مؤمنی
بلاتکلیفی بهینهسازی مصرف انرژی ساختمانها در کشور (بخش اول) بهروز کاری
آسایش حرارتی به زبان ساده فاطمه عزیزپور
رفتار ساختارهای معماری و مقولهی انرژی محمدمنصور فلامکی
روشهای رتبهبندی ساختمان سبز مرتضی کسمایی
جایگاه معماری همساز با اقلیم در ساخت و ساز مجموعههای زیستی منصوره طاهباز
«نَقب» راهکاری خلاق بر سرمایش ایستا مهدی جعفریان
اعتبارسنجی ابعاد بهینهی «آتریوم» با سقف شیشهای تخت یوسف گرجی مهلبانی، روانبخش عزیززاده آرائی
اثربخشی جانمایی فضای آشپزخانه در کاهش مصرف انرژی ساختمان گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
تحلیل کاربردی فناوری نانو در عرصهی معماری مهناز محمودی زرندی
بهرهگیری از فناوریهای نوین در سلامت فضای داخلی فهیمه دربان
آپارتمانهای پایدار RCA گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
«یَخچـال» کارخانهای بومـی-اقلیمـی در قلب کویـر ایران گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
آیسهاوس خانهای برای یخ فهیمه دربان
بررسی عملکرد ساختمان یخچال (روستای کُلِین) گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
گزارشات اقلیمی موقعیت خورشید
قیمت: 60/000 تـومـان
سخن سردبیر
طی چند سال گذشته تمرکز جامعهی معماری بر مباحث پایداری و انرژی، رشد قابل توجه و انکارناپذیری داشته است. کثرت مقالات علمی- دانشگاهی و تلاش برای طراحی و اجرای ساختمانهای سبز و پایدار، خود گواهی است بر این اقبال روزافزون، اقبالی که همچون بسیاری از موارد دیگر در این عصر پُر شتاب، ناآگاهانه کمیت را بر کیفیت ارجح دانسته و به نمایش ظاهر، بسنده کرده است. شتابی که متأسفانه در بیشتر مواقع به جز پدید آوردن فرهنگ سطحینگری و عبور زود هنگام از مفاهیم عمیق و کاربردی، دستاورد دیگری نداشته است. شاید هم دورهی گذاری است گریزناپذیر، که با صَرف زمان و آزمونهای تجربیِ پرهزینه، ضرورتِ تعمیق، از پس دریافتهای شهودی نمایان گردد.
طی چند سال گذشته تمرکز جامعهی معماری بر مباحث پایداری و انرژی، رشد قابل توجه و انکارناپذیری داشته است. کثرت مقالات علمی- دانشگاهی و تلاش برای طراحی و اجرای ساختمانهای سبز و پایدار، خود گواهی است بر این اقبال روزافزون، اقبالی که همچون بسیاری از موارد دیگر در این عصر پُر شتاب، ناآگاهانه کمیت را بر کیفیت ارجح دانسته و به نمایش ظاهر، بسنده کرده است. شتابی که متأسفانه در بیشتر مواقع به جز پدید آوردن فرهنگ سطحینگری و عبور زود هنگام از مفاهیم عمیق و کاربردی، دستاورد دیگری نداشته است. شاید هم دورهی گذاری است گریزناپذیر، که با صَرف زمان و آزمونهای تجربیِ پرهزینه، ضرورتِ تعمیق، از پس دریافتهای شهودی نمایان گردد.
به هر روی در زمانهای هستیم که هر تصمیم و عملکرد فردی در ابعاد خُرد یا کلانِ ساخت و سازهای رایج، میتواند تأثیری عمیق بر پایداری زیست محیطی بگذارد. محیط زیستی که گسترش فعالیتهای ناپایدار اقتصادی، آن را به ورطهی نابودی خواهد کشید و اقتصادی که بدون منابع زیستی هیچ است.
همه میدانیم مفاهیم توسعهی پایدار بر اصلِ تأمین نیاز حال، با توجه به حفظ و نگهداشت منابع برای آیندگان استوار است.
دگر چگونه باید دریافت که رفاه نسل حاضر و نسلهای آینده، وابسته به حیات کرهی زمین است؟ زمین و طبیعتی که انسان خردمند امروزی، خود بخشی از آن بوده و در برابر حیاتش مسئول است!
چنانچه چالش این قرن، مواجهه با منابع محدود باشد، خلاقیتِ تعامل با محدودیتها نیز هنر معماری است. به ویژه که مطابق آمار رسمی سهم قابل توجه هدررفت و مصرف بیرویهی انرژی، در بخش ساختمان و مسکن متمرکز باشد، آنگاه یک الزام است که با خلاقیت و بهکارگیری تمهیدات معمارانه، نقش مؤثری در کاهش آلایندههای زیست محیطی و به طبع آن ترویج و گسترش توسعهی پایدار ایفا کنیم. نقشی که معماران دیروز به وضوح و در عمل به آن دست یافته بودند و حاصل آن چون گنجینهای غنی در برابر دیدگان این نسل به یادگار مانده است.
کاملاً مبرهن است که مقصود نه ترویج بازگشت به گذشته است نه تقلید از عناصر معماری آن دوران، بلکه هدف شناخت مفاهیم کاربردی و مؤثری است که با چاشنی خلاقیت معمار امروزی، میتواند متناسب با شرایط روز ارائه و به کار گرفته شود. حرکتی پویا که از تعهد و مسئولیتی اجتماعی- انسانی نیرومند است.
با وجود گستردگی عوامل مؤثر بر تحقق پایداری و مدیریت انرژی در ساختمان، لزوم شناخت و مطالعهی عملکرد عناصر کاربردی آشکار است تا ضمن انتخاب و تجمیع راهحلهای مناسب، کارآمدترین استراتژی برای پروژه تعریف و در دستور کار قرار گیرد. از طرفی توجه به این نکته مهم است که جهت دستیابی به حالت بهینه و کارا، علاوهبر شناخت مفاهیم پایداری و آگاهی از تکنولوژیهای کارآمد، ارزیابیِ عملکرد عناصر مختلف ساختمان در تعامل با یکدیگر و شرایط خاص پروژه نیز حیاتی است، که البته نیازمند محاسبات علمی و تحلیلهای تخصصی خواهد بود؛ کمبودی که میتواند با حضور متخصصین پایداری و انرژی در کنار تیم طراحی و اجرا به پُربودی متمایز بدل گشته و اثربخشی تمهیدات به کار رفته در این دورهی گذار را میسر سازد.
به هر حال، با تدقیق در مفاهیم پایداری و مشاهدهی نتایج پروژههای اجرایی میتوان دریافت که صِرفِ الحاقِ عناصر سبز یا هوشمند بر بدنه و جان ساختمان، نه مرهمی بر درد است نه پاسخی بر نیاز! چه بسا افزونهای باشد تحمیل یافته بر فرآیند ساخت و ساز، که با جریان زندگی در تجربهی فردی ساکنین بنا نیز آشکار و هویدا گردد.
چه هوشمندانه خواهد بود بهرهمندی از آن مفاهیم عمیق و عناصر کاربردی که ریشه در فرهنگ و هویت ساکنین این مرز و بوم دارد و میتواند گرهگشای چالش انرژی و تحقق پایداری در قرن حاضر باشد. بهرهای که طراحان پیشرو، آگاهانه از معماری بومی استخراج کرده و به شیوهای شایسته و امروزی به کار بستهاند. شاید هم زمان آن است که از کاوش گرداگرد جهان به درون رجعت کنیم و پاسخ پرسشها را از آنجا دریابیم.
مطالب این شماره
سخن سردبیر پرهون پرگاری
پایدارسازی معماری، نقدی بر اصالت معماری در معماری (های) پایدار نظامالدین عنبری روزبهانی
نقش رفتارهای پایدار در کنترل و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی سوسن مؤمنی موکویی
بلاتکلیفی بهینهسازی مصرف انرژی ساختمانها در کشور (بخش دوم) بهروز کاری
واکاوی معنای پویایی در معماری و توسعهی شهری پایدار محمدامین طاهری
معماری ایران از منظر صرفهجویی انرژی محمدرضا حائری، پانتهآ رضوانیپور، شبنمالسادات اسماعیلی
نگاهی گذرا به پایداری در نمای ساختمان گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
اهمیت طاقهای بدون قالب در معماری پایدار پویا خزائلی پارسا
ارزیابی کلی مطالعات اقلیمی در طرحهای جامع و تفصیلی شهری محمد شیخی، مینو توکلیزاده، پرهون پرگاری
بهرهگیری از تهویهی طبیعی آتریوم در بهبود مصرف انرژی ساختمان فاطمه فخرالساعه، منصوره طاهباز، جواد دیواندری
ساختمانهای سبز در مالزی سعید مقیمی
خانهدرختی پایدار گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
بهرهگیری هوشمندانه از مفاهیم معماری بومی در بناهای معاصر فهیمه دربان
اقتصاد ناپایدار، محیط زیست ناپایدار گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
گزارشات اقلیمی | نمودار زیست- اقلیمی گیوانی «کاشان» دفتر مطالعات اقلیمی فصلنامهی معماری و انرژی
قیمت: 60/000 تـومـان
سخن سردبیر
با نگاهی گذرا به تاریخچهی ساخت و ساز روی کرهی زمین متوجه میشویم که کلیهی موجودات به جز انسان، دارای معلوماتی غریزی در مورد ساخت سرپناه خود هستند و هرچند سرپناه ساخته شده توسط آنها از ویژگیهای مطلوبی متناسب با نیازشان برخوردار بوده، ولی همواره به یک شکل و بدون تغییر در طول زمان ساخته شده است. به عبارت دیگر ابتکار یا خلاقیتی در جهت تغییر آن اعمال نکردهاند. در بین موجودات، انسان، این موجود هوشمند و تعالی طلب، تنها جانداری است که برای ساخت سرپناه مناسب، همواره از خلاقیت و هوش خود بهره برده و متناسب با امکانات و نیازهای جدید، تغییراتی را در ساخت سرپناه خود اعمال کرده است؛ به گونهای که شیوههای ساخت و ساز او به طور مدام در حال تغییر و تحول بودهاند. معماری بومی مناطق مختلف جهان گواه هوشمندی و خلاقیت انسان در بهرهبرداری از امکانات طبیعی پیرامون اوست. با توجه به محدودیتهای موجود در بومهای مختلف، معماری بومی همواره نماد امکانات طبیعی و هوشمندی و خلاقیتهای ساکنان هر منطقه بوده است. آشنایی با این معماری، خصوصاً در مناطق محرومتر و ناسازگارتر از نظر شرایط زندگی، درسهای ارزندهای از خلاقیت و هوشمندی مردم در بهرهگیری از امکانات موجود را در اختیارمان قرار میدهد.
با نگاهی گذرا به تاریخچهی ساخت و ساز روی کرهی زمین متوجه میشویم که کلیهی موجودات به جز انسان، دارای معلوماتی غریزی در مورد ساخت سرپناه خود هستند و هرچند سرپناه ساخته شده توسط آنها از ویژگیهای مطلوبی متناسب با نیازشان برخوردار بوده، ولی همواره به یک شکل و بدون تغییر در طول زمان ساخته شده است. به عبارت دیگر ابتکار یا خلاقیتی در جهت تغییر آن اعمال نکردهاند. در بین موجودات، انسان، این موجود هوشمند و تعالی طلب، تنها جانداری است که برای ساخت سرپناه مناسب، همواره از خلاقیت و هوش خود بهره برده و متناسب با امکانات و نیازهای جدید، تغییراتی را در ساخت سرپناه خود اعمال کرده است؛ به گونهای که شیوههای ساخت و ساز او به طور مدام در حال تغییر و تحول بودهاند. معماری بومی مناطق مختلف جهان گواه هوشمندی و خلاقیت انسان در بهرهبرداری از امکانات طبیعی پیرامون اوست. با توجه به محدودیتهای موجود در بومهای مختلف، معماری بومی همواره نماد امکانات طبیعی و هوشمندی و خلاقیتهای ساکنان هر منطقه بوده است. آشنایی با این معماری، خصوصاً در مناطق محرومتر و ناسازگارتر از نظر شرایط زندگی، درسهای ارزندهای از خلاقیت و هوشمندی مردم در بهرهگیری از امکانات موجود را در اختیارمان قرار میدهد.
با ورود به عصر مدرن و دستیابی به علوم و تکنولوژیهای پیشرفته از یک طرف، و سهولت حمل و نقل و جابهجایی در اطراف و اکناف کرهی زمین از طرف دیگر، به تدریج از ساخت و ساز بومی دور شدیم و امروزه کار به جایی رسیده که ساخت و ساز به صورت تخصصی توسط نهادها یا افراد متخصصی انجام میشود که در آن زمینه تبحر و تجربهی بیشتری دارند. تسلط تکنولوژی و تسلط دسترسی به امکانات مناطق دیگر و تخصصی شدن حرفهها موجب شده تا از خلاقیت و هوشی که در استفاده از امکانات خود داشتیم دور شده و شیوههای ساخت و ساز بومی را فراموش کنیم. حتی کار به جایی رسیده که ساخت و سازهای امروز ما به جای آن منطق و هوشمندی که در بهرهگیری از امکانات محیط پیرامون خود در معماری بومی داشتیم، به سمت ساخت و سازهای بیمنطق، گران قیمت و ناکارآمدِ تقلیدی هدایت شده است. هر چه بیشتر مرعوب تکنولوژی شدیم و سعی در تقلید از تکنولوژیهای بیگانه کردیم، خودمان را بیشتر فراموش کردیم و کمتر در جهت پاسخگویی منطقی و کارآمد به نیازهای خود گام برداشتیم. امروزه حتی فراموش کردهایم که در صورت نبود امکانات مدرن و پیشرفته، چگونه میتوانیم با بهرهگیری از شرایط طبیعی موجود، معماری معقول و مرفهی برای نیازهایمان فراهم کنیم.
بنابراین نیاز به یک رجوع به خویشتن داریم. رسالت این شماره از مجلهی معماری و انرژی، آشنایی بیشتر با بوم و معماری بومی سرزمینمان است. میخواهیم ببینیم که در مناطق مختلف مردم چگونه با کمترین امکانات و با سادهترین شکل موفق شدهاند همان پاسخهایی را به نیازهای زندگی خود بدهند که ما در معماری مدرن با امکانات بسیار پیشرفته و هزینههای گزاف سعی در دستیابی به آن داریم؛ و چه بسا در برخی از موارد نتوانستهایم آنها را پوشش دهیم. مقالات منتخب در این شماره، حاصل تحقیقات و کارهای میدانی بوده که توسط دانشجویان یا محققان فعال در این حوزه انجام شده است. در انتخاب این مقالات تلاش بر این بوده که طیف متنوعی از رویکردهای مختلف به امکانات ساخت و ساز محلی، اعم از امکانات بومی و امکانات تلفیق شده با تکنولوژیهای مناسب بوم، ارائه شود. امید است این شمارهی نشریه بتواند ضمن معرفی امکانات بومی مناطق مختلف و تجربیات متنوعی که در هر پهنه به آن دست یافتهایم، جرقههای خلاقیت و نوآوری برای طراحان و دست-اندرکاران ساخت و ساز امروزی را فراهم آورد. به این معنی که بتوانند راهکارهای اجرایی و کارآمدی برای مناسبسازی استفاده از امکانات و تکنولوژیهای جدید در معماری بومی متناسب با نیازهای جامعهی مدرن امروز را ارائه دهند.
مطالب این شماره
سردبیر مهمان دکتر منصوره طاهباز
خط در معماری محمدمنصور فلامکی
ساختمان یکپارچه با فتوولتائیک، راهکاری برای معماری امروز و آینده راحیل وفائی
سیستمهای ارزیابی پایداری محلات، تغییر مقیاس در پارادایم معماری حمید محبی
معماری خاکپناه و ذخیرهی انرژی مقدی خدابخشیان
باززندهسازی پایدار زمینهای قهوهای به منظور کاهش مصرف انرژی محمدرضا جوادی
بررسی رفتارهای سازگارانه جهت دستیابی به آسایش دمایی (خانهی اکرمی آران) سارا عنبری
مقدمهای بر آشپزخانهی سبز و پایدار شرکت یاکس
انرژی-کارایی، زیربنای تحولات فنآوریهای نوی در نورپردازی ارمغان احمدی
شرحی بر سامانههای نوین تهویهی طبیعی با الهام از بادگیرهای کهن ایران آذین ولاشجردی فراهانی
آپارتمانهای پایدار لِیکساید سنیور (ارتباطی کارا میان اقشار کمتوان با یکدیگر و جامعهی پیرامون خود) گروه فنی پژوهشی فصلنامهی معماری و انرژی
شگردهای طراحی معماری پایدار در پهنههای اقلیمی ایران منصوره طاهباز، شهربانو جلیلیان
پهنهبندی اقلیمی شهرها، بنادر و جزایر جنوبی ایران به منظور استفاده در فرآیند طراحی معماری نیلوفر نیکقدم، سید مجید مفیدی شمیرانی، منطوره طاهباز
گزارشات اقلیمی، تقویم نیاز اقلیمی «بهبهان» دفتر مطالعات اقلیمی فصلنامهی معماری و انرژی