• serch

معماری ایران، گذار از معماری پایدار به سوی معماری پایدار

منتشر شده در شماره نخست فصلنامه معماری و انرژی

نویسنده مسئول:

مینو خاکپور

دکتری پژوهش هنر، استادیار دانشگاه علم و فرهنگ شعبه رشت

درباره‌ی مقاله:

کلیه‌ی بناهای موجود در منطقه‌ی فلات ایران، در مجموعه‌ی معماری ایران جای دارد؛ منظور از معماری سنتی ایران، آثاری برخاسته از باورها و اعتقادات مردم ساکن در مناطق مختلف از خاک ایران است. معماری کهن ایران در طول سالیان متمادی، خود را با نیازهای مردم در هر دوره‌ی تاریخی هماهنگ نموده و معمار دریافته است که باید برای جلوگیری از اتلاف مواد و مصالح، به ماندگاری بنا بیاندیشد، یعنی معماری پایدار. بنابراین به سوی انتخاب مصالح بومی، که در طبیعت قابل دسترس باشد، گام می‌نهد. کلیه‌ی عوامل معماری بومیِ مناطق، در انواع کارکردها، تلاش در جهت تناظرِ یک‌به‌یک میان نیاز انسان و معماری ایرانی بوده است. امروزه ما در مرحله‌ی «شناخت بد از یک معماری خوب» قرار داریم. شناختی با الحاق و الصاق‌های اجباری بدون توجه به این که هر صورِ دیده شده در معماری سنتی ایران، در نهاد خود دارای معنا و کاربرد خاص خود بر مبنای منطقه‌ای بودن بنا بوده است و این از عدم شناخت عمیق از معماری سنتی می‌آید. از سوی دیگر، اینکه صنعت را به یکباره به کناری وانهاده و از آن به عنوان عامل انهدام طبیعت یاد کنیم، قطعاً نگاهی واپس‌گرایانه به مقوله‌ی تکنولوژی است. تجزیه و تحلیل داشته ها و ارائه‌ی خوانشی امروزی از همه‌ی آنچه در دست ماست، تنها راه برون‌رفت از چالشی به نام حلقه‌ی مفقوده بین گذشته و آینده‌ی ساخت‌و‌ساز در ایران است. این خوانش تنها با مطالعه‌ای عمیق و بدون شتابزدگی امکان‌پذیر خواهد بود. ابتدا باید آموخت و آن‌گاه آموزش داد که: مراعات معماریِ سنتی ایران در ساخت‌و‌سازِ امروز، از ضرورت‌های گذار به سوی معماری پایدار در آینده است. بدون تردید نقش رسانه در ایجاد ارتباط منطقی میان آنچه داشته‌ایم و آنچه قرار است داشته باشیم، غیرقابل‌انکار است.

راهنمای استناد به مقاله:

جهت ارجاع این مقاله در اثر پژوهشی خود می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

خاکپور، مینو؛ 1398؛ معماری ایران، گذار از معماری پایدار به سوی معماری پایدار؛ فصلنامه معماری و انرژی؛ تهران؛ شماره نخست؛ ص 6-7.



- سخن سردبیر

پرهون پرگاری، کارشناس ارشد معماری و انرژی


- معماری ایران، گذار از معماری پایدار به سوی معماری پایدار

مینو خاکپور، دکتری معماری


- مروری بر مفاهیم رفتارهای پایدار و عوامل مؤثر بر الگوی مصرف انرژی

سوسن مؤمنی موکویی، کارشناس ارشد معماری


- جایگاه انرژی در ایران (نوین)

پرهون پرگاری، کارشناس ارشد معماری و انرژی


- بارقه‌ای از امید در هیاهوی همه‌گیر شدن دیدگاه‌های انتزاعی

پویا خزائلی پارسا، کارشناس ارشد معماری


- یادداشتی بر اهداف نشریه‌ی معماری و انرژی

مرتضی کسمایی، کارشناس و مشاور لیید


- وظیفه‌ی ما در قبال نسل آینده چیست؟

محمد فرخ‌زاد، دکتری معماری


- نگاهی از کنج به مقوله‌ی معماری و انرژی

محمدمنصور فلامکی، دکتری معماری


- بهره‌گیری امروزی از الگوی حیاط مرکزی در مسکن سنتی

زکریا کریمی، کارشناس ارشد معماری و انرژی


- عملکرد محیطی فضای مطبخ در معماری گذشته ایران

فهیمه دربان، کارشناس ارشد معماری و انرژی


- پایایی در بنا و شهر

سیدمجید مفیدی شمیرانی، دکتری معماری


- تغییرات اقلیمی، آینده‌ی جهان را تعیین خواهند کرد

عماد آقاجان‌بیگلو، دکتری شهرسازی


- گفتگوی مجله‌ی معماری و انرژی با دکتر وجید قبادیان

پرهون پرگاری، کارشناس ارشد معماری و انرژی؛ فهیمه دربان، کارشناس ارشد معماری و انرژی


- ساختمان صفر انرژی و تاثیر آن در زندگی بشر

آزاده شهیدیان، دکتری تبدیل انرژی


- نقش نرم‌افزارهای شبیه‌ساز انرژی در تأمین آسایش حرارتی و بصری

حامد مصلحی، کارشناس ارشد مکانیک تبدیل انرژی؛ سویل برنجی، کارشناس ارشد معماری


- پیوند مابین اندیشه و واقعیات اجرایی

فاطمه مهدی‌زاده سراج، دکتری مرمت معماری


- اشاعه‌ی فرهنگ (معماری - انرژی) با انتشار نشریات مرتبط

سعید مقیمی، دکتری معماری و انرژی


- برچسب انرژی ساختمان در فاز طراحی

حیدرجهان‌بخش، دکتری معماری؛ زهرا شیرمحمدلو، کارشناس ارشد معماری


- کیفیت محیطی فضاهای داخلی کبوترخانه‌های ایران (کبوترخانه‌ی هزارجریب اصفهان)

آیدا زارع، دکتری معماری؛ سمانه زارعی، دانشجوی کارشناسی ارشد معماری؛ مرضیه فرجام، دانشجوی کارشناسی ارشد معماری


- داوِکت سرپناهی برای کبوتران

فهیمه دربان، کارشناس ارشد معماری و انرژی


- بررسی تأثیر المان‌های معماری بر رفتار حرارتی کبوترخانه (کبوترخانه‌ی هزارجریب اصفهان)

هانیه صنایعیان، دکتری معماری؛ محمدحسین نورمحمدبیگ، دانشجوی کارشناسی ارشد معماری پایدار


- گزارشات اقلیمی، تحلیل باد شهر اصفهان

دفتر مطالعات اقلیمی فصلنامه‌ی معماری و انرژی



onlin-study-version-img-doc


×

سخن سردبیر:

سال اول | شماره نخست

از سال‌ها پیش، در دوران تحصیل در مقطع کارشناسی و در مواجهه با درس «تنظیم شرایط محیطی»، همواره این پرسش برایم مطرح بوده است که با وجود دستیابی بشر به انواع تکنولوژی‌های پیشرفته، ضرورتِ شناخت و به‌کارگیری مواد و مصالح بومی و هم‌سازی بنا با شرایط پیرامونش چیست؟ مگر نه آنکه تاسیسات مکانیکی و الکتریکی پاسخ مناسبی به تأمین نیازهای حرارتی- برودتی و روشنایی ساختمان در عصر حاضر است. با گذشت آن سال‌ها و ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی «معماری و انرژی» و آشنایی با مفاهیم معماری غیرفعال، جذابیت رشته‌ی‌ معماری برایم دوچندان شد. طراحی و ساخت بناهایی که به شرایط پیرامون و فصول مختلف سال واکنش نشان داده و در فصل گرم، فضایی خنک و دلپذیر را فراهم می‌نمایند و در سرمای زمستان حداکثر بهره‌مندی از انرژی خورشید را به خود اختصاص می‌دهند، بسیار جذاب و شگفت‌انگیز است. با مطالعه‌ی معماری کشورهای پیشرو، همچنین معماران نام‌آشنای معاصر دریافتم، توجه به اقلیم و بهره‌گیری از استراتژی‌های کاهنده‌ی مصرف انرژی در بنا (به شیوه‌های غیرفعال)، بخشی از فرآیند طراحی است که از جانب معمار و تیم طراحی به صورت جدی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و آنقدر آمیخته با ادبیات معماری است که گویی چنانچه این توجه نباشد، طرح معماری نیز تکامل نیافته است. دگربار که به معماری گذشته‌ی این سرزمین نگریستم، گنجینه‌ای غنی از تمهیدات خلاقانه‌ی معماران سرزمینم را دیدم که بی‌نیاز از انرژی‌های فسیلی، استادانه و با تدبیر، در تنوع اقلیمی کشورمان، شرایط آسایش ساکنین بنا را فراهم نموده‌اند. حال چگونه است که آن همه مهارت در حل مسئله و به‌خدمت‌گیری انرژی‌های طبیعی فراموش شد؟ شاید سرعت دستیابی و پیشرفتِ تکنولوژی آنقدر سریع بود که از اصل غافل شدیم. اصلِ پاسخ به نیاز، و چه نیازی اساسی‌تر از تامین شرایط آسایش با «معماری» در بنا! چه بسا عملکرد و ارزش این‌گونه مباحث بدرستی بیان نشده باشد که فراموش شده‌اند؛ به عنوان نمونه سایبان که با ورود تجهیزات مکانیکی و الکتریکی، از نمای ساختمان‌های امروزی به کلی حذف گردیده، بر اساس پژوهش‌های علمی به میزان 15 الی 26 درصد ذخیره و صرفه‌جویی انرژی به همراه دارد. موضوع منع یا تشویق به عدم استفاده از تکنولوژی‌های کارآمد نمی‌باشد بلکه هدف، آگاهی نسبت به امکان تأمین حداکثری شرایط آسایش، به واسطه‌ی ذات معماری است. بدیهی است تأمین نیازهای عمومی ساختمان، تلفیق هر دو جنبه‌ی معماری و تکنولوژی را به منظور دستیابی به حالت بهینه طلب می‌کند. شاید عدم هوشیاری نسبت به داشته‌هایمان در معماری بومی و بروزرسانی و تکامل عناصر کاربردی و همچنین توجه به تعهد و رسالت معماری است که بخش ساختمان و مسکن همواره بیشترین مصرف انرژی در دهه‌های اخیر را به خود اختصاص داده است. خاستگاه و تعهد شکل‌گیری این رسانه، علاوه‌بر گسترشِ آگاهی و هوشیاری نسبت به تأثیر عملکرد معماری بر رفتار حرارتی ساختمان‌، ایجاد حرکتی پویا و مؤثر در پیدایش نگرشی نوین، به طراحی و اجرای پروژه‌های ساختمانی و عمرانی است. بازآفرینی ارزش‌های معماری کهن با رویکردی نوین و با تکیه‌ی بر خلاقیت جامعه‌ی معماران حرفه‌ای و مجریان ساخت و ساز کشور امری است حیاتی و درخور توجه. در نهایتِ احترام، از کلیه‌ی اساتید و صاحب‌نظران حوزه‌ی انرژی و پایداری که با رویی گشاده و قلبی آکنده از مهر، همواره حامی و پشتیبان ما بوده‌اند صمیمانه قدردانم. همچنین لازم می‌دانم از مربی و استاد عزیزم، جناب آقای «کامبیز یگانگی» که تغییر در نگرشم به زندگی و جهان پیرامون، مرهون آموزه‌های این مرد بزرگوار و استاد دوست داشتنی است قدردانی نمایم. بدون شناخت و فراگیری آموزه‌های معنوی ایشان، تولد این رسانه نیز ممکن نبود.


سردبیر مهمان:

مهندس پرهون پرگاری