• serch

خانه‌ی روستایی سراوان، هویت فراموش شده

به کوشش گروه فنی پژوهشی فصلنامه معماری و انرژی

منتشر شده در شماره یازدهم

نویسنده مسئول:

پرهون پرگاری

کارشناس ارشد معماری و انرژی

همکاران:

فهیمه دربان، کارشناس ارشد معماری و انرژی

درباره‌ی مقاله:

زندگی در شهرها و کلان‌شهرهای بزرگ که اشباع از سر و صدا، دود، ترافیک و زندگی پر شتاب است، ساکنین خود را بر آن داشته تا به منظور رهایی از تنش‌های شهری، برای لحظاتی هر چند کوتاه، به دامان طبیعت یا روستاهای مجاور پناه آورند. فارغ از آنکه در بیشتر مناطق این سرزمین، دیگر روستایی وجود ندارد! زمین‌های زراعی، قطعه‌بندی شده و با تغییر کاربری، چشم‌اندازهای زیبا و بی‌بدیلِ بافتِ روستایی، جای خود را به ساختمان‌های بی‌قواره‌ با مصالح ناکارآمد داده است. نماهایی که بدون توجه به زمینه‌ و اقلیم محلی، همواره یادآور فضاهای آشفته‌ی بی‌هویت و شبه شهری است. با افزایش هزینه‌های زراعت و باغ‌داری و تقاضای قشر جدید برای ایجاد مسکن، تغییر کاربری این مزارع اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌آید! اقدامی که اگرچه به ظاهر تصمیمی موجه برای رسیدن به سطح درآمدی مطلوب در مواجهه با هزینه‌های بالای زراعت و هماهنگی با زندگی معاصر است، اما تغییر کاربری این زمین‌ها در گام نخست، جامعه‌ی مولد روستایی را به جامعه‌ای مصرف‌گرا تبدیل کرده است، تصمیمی که به تدریج و در گذر زمان باعث تغییراتی جدی در ماهیت، شکل و هویت روستا نیز شده است. در این مقاله برآنیم تا با در نظر گرفتن منافع و خواسته‌های ذینفعان، سه گروه تآثیرگذار در بازیابی هویت روستایی را شناسایی کرده و منطبق با اصول توسعه‌ی پایدار رهنمودهایی را در جهت شکل‌گیری معیشت پایدار روستایی ارائه دهیم.

راهنمای استناد به مقاله:

جهت ارجاع این مقاله در اثر پژوهشی خود می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

پرگاری، پرهون؛ دربان، فهیمه؛ 1402؛ خانه‌ی روستایی سراوان، هویت فراموش شده؛ فصلنامه معماری و انرژی؛ تهران؛ شماره یازدهم؛ ص 34-39.

فهرست مراجع و منابع این مقاله:

- امیرنژاد، حمید؛ 1392، بررسی عوامل موثر بر تمایل کشاورزان جهت تغییر کاربری اراضی در استان مازندران، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد5، شماره4، زمستان92، ص 106-87.

- صدرموسوي، میرستار و همکاران؛ 1401، بررسی ظرفیت پذیرش گردشگري با تاکید بر توسعه پایدار، فصلنامه فضاي گردشگري، سال سوم، شماره 9.

- نوروزی، اصغر؛ فتحی، عفت؛ 1397، ارزیابی توانمندی‌های توسعه‌ی گردشگری کشاورزی و تعيين ميزان پذیرش آن در جامعه‌ی هدف، جغرافیا و توسعه؛ شماره پانزدهم، ص260-241.

- نورایی‌صفت، ایثار؛ نظری، سجاد؛ کریمی، سعید؛ 1395، بررسی روند تغییرات رشد و گسترش کالبدی شهر رشت و ارزیابی تغییرات کاربری اراضی زمین‌های اطراف آن با تصاویر ماهواره‌ای، فصلنامه‌ی جغرافیا و مطالعات محیطی، سال پنجم، شماره‌ی هفدهم، بهار.

- مهدي زاده، اکبر و همکاران؛ 1400، تأثیر اگروتوریسم بر توسعه پایدار نواحی روستایی شهرستان صومعه سرا؛ فصلنامه جغرافیایی فضاي گردشگري، سال یازدهم، شماره 41، زمستان.



- سخن سردبیر

مهندس پرهون پرگاری


- ضرورت مطالعات تاريخي در سرزمينِ بي‌قرار ايران

سید محمد بهشتي شيرازي، کارشناسی ارشد معماری


- خرده مداخلات طراحي، روش نوين توسعه‌ي پايدار شهري و روستايي

ميلنا ماركوا متالكوا، دكتري معماري؛ محمدامين طاهري، كارشناس ارشد معماري


- بررسی تطبیقی معماری بومیِ خانه‌های روستایی گیلان

مریم چهره‌آرا ضیابری، کارشناس‌ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی؛ آناهیتا موسوی، کارشناس ارشد معماری


- خانه چوبی سراوان، تلاش برای تغییر پارادایم

محمد شکرچیان، کارشناس ارشد باستان‌شناسی


- خانه‌ی روستایی سراوان، هویت فراموش شده

گروه فنی پژوهشی فصلنامه‌ی معماری و انرژی


- جامعه‌ی محلی به مثابه‌ی انسان و توسعه‌ی پایدار

سعید انصاریان، کارشناس کارگردانی سینما و فعال محیط زیست


- تمهیدات آب‌وهوایی متأثر از شرایط اقلیمی در معماری بومی گیلان

مژگان خاکپور، دکتری پژوهش هنر


- ردپای رفتارهای پایدار در معماری گیلان، از گذشته تا امروز

سوسن مؤمنی، کارشناس ارشد معماری


- جلوه‌های معماری پایدار در خانه های بومی گیلان (خانه‌ی طربی)

آیدا زارع مهذبیه، دکتری تخصصی معماری


- خِرَدورزی در ساختِ‌مان، راه‌کار برون رفتِ بحران‌های زیست محیطی

محمد درویش، کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست


- بهسازی خانه‌های قدیمی و افزایش کیفیت فضای داخلی با رویکرد پایداری

فاطمه قربانی، كارشناس ارشد معماري و انرژی؛ مجتبی مهدوی‌نیا، دکتری معماری


- پوسته‌ای سبز با الیاف گیاهی، موزه و مرکز تحقیقات تنوع زیستی

گروه فنی پژوهشی فصلنامه‌ی معماری و انرژی


- گزارش‌های اقلیمـی، شاخص ماهانی و استراتژی‌های طراحی «دیلمان»

دفتر مطالعات اقلیمی فصلنامه‌ی معماری و انرژی



onlin-study-version-img-doc


×

سخن سردبیر:

سال پنجم | شماره یازدهم

شناخت تجربه‌های پیشین و بازشناسی رُموز زیستِ پایدار در این سرزمین، نه به معنی بازگشت به گذشته است و نه پَسرفت؛ پیشینیان ما نیز دستاوردهای پدران خود را سینه‌به‌سینه انتقال داده و با اتصال به ریشه‌های خود، همواره شرایط زیست را با خلاقیت و به شیوه‌های نوین فراهم کرده‌اند، فرجام اتصال به ریشه، همواره طراوت و شادابی است، هیچ‌گاه از تنه‌ی درختی که اتصال خود را با ریشه‌ها از دست داده است، انتظار رشد و شکوفایی نمی‌رود، همان‌طور که انتظار استواری آن در شرایط طوفانی و بحران نیز امری محال است. ارتزاق از بستر و زمینه‌ای که به آن تعلق داریم نه باعث شرمساری است و نه تا کنون کِتمان آن، راه به جایی برده است؛ شناخت، پذیرش و یافتنِ چگونگیِ تکیه کردن، ایستادن و استوار ماندن در سرزمینِ بی‌قرارمان ایران، هنری است که امروزه و دگربار نیاز به آموختن آن داریم. وجود گونه‌های متنوع خانه‌های روستایی در تنوع اقلیمی استان گیلان، که پیش از این منجر به پیدایش تنوع زیست در این استان پهناور بوده است، انگیزه‌ی اصلی شکل‌گیری این شماره از مجله‌ی «معماری و انرژی» است، فرهنگ و معماریِ منحصر‌به‌فردی که این روزها به فراموشی سپرده شده است. البته نه تنها فراموش شده، که در بیشتر مواقع نفی هم می‌شود. تخریبِ گسترده‌ی بافت‌های بومی-محلی و تبدیل روستاها به شبه شهرهایی که هیچ گونه هماهنگی و تعلقی با محیط پیرامون و فرهنگ چندهزارساله‌ی این نواحی ندارند، گواهی است بر این رویداد تلخ، تفکری ناکارا که روستاها و بافت‌های بومی-محلی را در سراسر کشور تحت‌الشعاع قرار داده است. در روزگاری که قطع گسترده‌ی درختان از ریشه، به امری عادی بدل گشته است، بی‌گمان نابودی خانه‌های روستایی که نتیجه‌ی سده‌ها تعامل پایدار با زمینه است نیز فضیلتی موجه تلقی می‌شود! سازگاری زیست با شرایط متنوع اقلیمی و بهره‌گیری از انرژی‌های طبیعی، هنر مردمانی بوده است که ارتباط مؤثر با طبیعت را به شیواترین شکل ممکن آموخته بودند. وقتی صحبت از نواحی شمالی کشور و استان گیلان و مازندران به میان می‌آید، عمدتاً شرایط شرجی و گرمای بیش‌ازحد تحمل انسان برای زیست تداعی می‌شود. باوری که شاید به دلیل تجربه‌ی حضور گردشگران در فصل تابستان و مواجهه با گرما و رطوبت بالا در این بازه‌ی زمانی کوتاه نسبت به کل سال، شکل گرفته است. مسلماً این باور نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری در تدوین استراتژی‌های معماری و طراحی غیرفعال قرار بگیرد. جغرافیای پهناور استان گیلان دارای تنوع اقلیمی چندگانه است. از کوهستان تا کوهپایه و جلگه‌ها و حاشیه‌ی دریا، همگی آب و هواي سرد کوهستاني تا معتدل خزري را شامل می‌شود. مطالعات و تجربه‌ی تاریخی نیز نشان می‌دهد که در بیشتر نواحی این استان تأمین گرما بیش از مقابله با آن ضرورت دارد. همین مشخصه‌ی منحصربه‌فرد اقلیمی است که باعث شکل‌گیری تنوع بالای بناهای بومی-روستایی در جای جای این استان است. گونه‌هایی که مطالعه‌ی هر کدام با توجه به زمینه و موقعیت بستر می‌تواند درس‌های ارزشمندی از تعامل انسان با طبیعت و خرد پیشینیان، در تأمین آسایش و سلامت جسمی و روحی ساکنین را در اختیار نسل امروز قرار دهد. در این عصر پرشتاپ و با وجود دانش بالا، پیشرفت‌های تکنولوژی و دست‌یابی به فن‌آوری‌های نوین، شاهد آن هستیم که ساکنین محلی با چالش‌های بی‌شماری مواجه‌اند، چالش‌هایی که عمده‌ی آن‌ها به واسطه‌ی پرهیز از ‌تجارب تاریخی و قطع ارتباط با ریشه‌ها به وجود آمده، شاید وقت آن است که دریابیم دانش به تنهایی کافی نبوده و همانند ساقه‌های درخت، برقراری و اتصال مناسب با ریشه، می‌تواند معنای زیست پایدار و طراوت و شادابی را به نسل امروز باز گرداند. در این شماره از مجله‌ی «معماری و انرژی» گونه‌های متنوع بناهای بومی-روستایی در جغرافیای پهناور استان گیلان، از زوایای بی‌شماری مورد بررسی، تحلیل و معرفی قرار گرفته است تا شاید از این طریق بتوانیم دریچه‌های نوینی برای کشف نقاط اتصال با ریشه‌های کهن بگشاییم و در تصمیم‌گیری و طرح‌ریزیِ پروژه‌های جاری و آتی همگام با نیاز امروز، به شیوه‌ی شایسته‌ای گام برداریم. از تمامی دوستان، اساتید و صاحب‌نظرانی که مسئولانه و با عشق در کنار ما ایستادند و نتیجه‌ی سال‌ها پژوهش، مطالعات میدانی و دستاوردهای شخصی و آکادمیک خود را با ما سهیم شدند و برای عموم علاقه‌مندان و مخاطبین مجله‌ی «معماری و انرژی» به اشتراک گذاشتند صمیمانه قدردانم. امید است که نسل آگاه امروز با تکیه بر خرد بومی و دستاوردهای علمی، شیوه‌های مؤثری را در تداوم زیست پایدارِ این سرزمین به کار بگیرند.


سردبیر مهمان:

مهندس پرهون پرگاری