شناخت تجربه‌های پیشین و بازشناسی رُموز زیستِ پایدار در این سرزمین، نه به معنی بازگشت به گذشته است و نه پَسرفت؛ پیشینیان ما نیز دستاوردهای پدران خود را سینه‌به‌سینه انتقال داده و با اتصال به ریشه‌های خود، همواره شرایط زیست را با خلاقیت و به شیوه‌های نوین فراهم کرده‌اند، فرجام اتصال به ریشه، همواره طراوت و شادابی است، هیچ‌گاه از تنه‌ی درختی که اتصال خود را با ریشه‌ها از دست داده است، انتظار رشد و شکوفایی نمی‌رود، همان‌طور که انتظار استواری آن در شرایط طوفانی و بحران نیز امری محال است. ارتزاق از بستر و زمینه‌ای که به آن تعلق داریم نه باعث شرمساری است و نه تا کنون کِتمان آن، راه به جایی برده است؛ شناخت، پذیرش و یافتنِ چگونگیِ تکیه کردن، ایستادن و استوار ماندن در سرزمینِ بی‌قرارمان ایران، هنری است که امروزه و دگربار نیاز به آموختن آن داریم. وجود گونه‌های متنوع خانه‌های روستایی در تنوع اقلیمی استان گیلان، که پیش از این منجر به پیدایش تنوع زیست در این استان پهناور بوده است، انگیزه‌ی اصلی شکل‌گیری این شماره از مجله‌ی «معماری و انرژی» است، فرهنگ و معماریِ منحصر‌به‌فردی که این روزها به فراموشی سپرده شده است. البته نه تنها فراموش شده، که در بیشتر مواقع نفی هم می‌شود. تخریبِ گسترده‌ی بافت‌های بومی-محلی و تبدیل روستاها به شبه شهرهایی که هیچ گونه هماهنگی و تعلقی با محیط پیرامون و فرهنگ چندهزارساله‌ی این نواحی ندارند، گواهی است بر این رویداد تلخ، تفکری ناکارا که روستاها و بافت‌های بومی-محلی را در سراسر کشور تحت‌الشعاع قرار داده است. در روزگاری که قطع گسترده‌ی درختان از ریشه، به امری عادی بدل گشته است، بی‌گمان نابودی خانه‌های روستایی که نتیجه‌ی سده‌ها تعامل پایدار با زمینه است نیز فضیلتی موجه تلقی می‌شود! سازگاری زیست با شرایط متنوع اقلیمی و بهره‌گیری از انرژی‌های طبیعی، هنر مردمانی بوده است که ارتباط مؤثر با طبیعت را به شیواترین شکل ممکن آموخته بودند. وقتی صحبت از نواحی شمالی کشور و استان گیلان و مازندران به میان می‌آید، عمدتاً شرایط شرجی و گرمای بیش‌ازحد تحمل انسان برای زیست تداعی می‌شود. باوری که شاید به دلیل تجربه‌ی حضور گردشگران در فصل تابستان و مواجهه با گرما و رطوبت بالا در این بازه‌ی زمانی کوتاه نسبت به کل سال، شکل گرفته است. مسلماً این باور نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری در تدوین استراتژی‌های معماری و طراحی غیرفعال قرار بگیرد. جغرافیای پهناور استان گیلان دارای تنوع اقلیمی چندگانه است. از کوهستان تا کوهپایه و جلگه‌ها و حاشیه‌ی دریا، همگی آب و هواي سرد کوهستاني تا معتدل خزري را شامل می‌شود. مطالعات و تجربه‌ی تاریخی نیز نشان می‌دهد که در بیشتر نواحی این استان تأمین گرما بیش از مقابله با آن ضرورت دارد. همین مشخصه‌ی منحصربه‌فرد اقلیمی است که باعث شکل‌گیری تنوع بالای بناهای بومی-روستایی در جای جای این استان است. گونه‌هایی که مطالعه‌ی هر کدام با توجه به زمینه و موقعیت بستر می‌تواند درس‌های ارزشمندی از تعامل انسان با طبیعت و خرد پیشینیان، در تأمین آسایش و سلامت جسمی و روحی ساکنین را در اختیار نسل امروز قرار دهد. در این عصر پرشتاپ و با وجود دانش بالا، پیشرفت‌های تکنولوژی و دست‌یابی به فن‌آوری‌های نوین، شاهد آن هستیم که ساکنین محلی با چالش‌های بی‌شماری مواجه‌اند، چالش‌هایی که عمده‌ی آن‌ها به واسطه‌ی پرهیز از ‌تجارب تاریخی و قطع ارتباط با ریشه‌ها به وجود آمده، شاید وقت آن است که دریابیم دانش به تنهایی کافی نبوده و همانند ساقه‌های درخت، برقراری و اتصال مناسب با ریشه، می‌تواند معنای زیست پایدار و طراوت و شادابی را به نسل امروز باز گرداند. در این شماره از مجله‌ی «معماری و انرژی» گونه‌های متنوع بناهای بومی-روستایی در جغرافیای پهناور استان گیلان، از زوایای بی‌شماری مورد بررسی، تحلیل و معرفی قرار گرفته است تا شاید از این طریق بتوانیم دریچه‌های نوینی برای کشف نقاط اتصال با ریشه‌های کهن بگشاییم و در تصمیم‌گیری و طرح‌ریزیِ پروژه‌های جاری و آتی همگام با نیاز امروز، به شیوه‌ی شایسته‌ای گام برداریم. از تمامی دوستان، اساتید و صاحب‌نظرانی که مسئولانه و با عشق در کنار ما ایستادند و نتیجه‌ی سال‌ها پژوهش، مطالعات میدانی و دستاوردهای شخصی و آکادمیک خود را با ما سهیم شدند و برای عموم علاقه‌مندان و مخاطبین مجله‌ی «معماری و انرژی» به اشتراک گذاشتند صمیمانه قدردانم. امید است که نسل آگاه امروز با تکیه بر خرد بومی و دستاوردهای علمی، شیوه‌های مؤثری را در تداوم زیست پایدارِ این سرزمین به کار بگیرند.

سردبیر مهمان:

مهندس پرهون پرگاری