با نگاهی گذرا به تاریخچه‌ی ساخت و ساز روی کره‌ی زمین متوجه می‌شویم که کلیه‌ی موجودات به جز انسان، دارای معلوماتی غریزی در مورد ساخت سرپناه خود هستند و هرچند سرپناه ساخته شده توسط آن‌ها از ویژگی‌های مطلوبی متناسب با نیازشان برخوردار بوده، ولی همواره به یک شکل و بدون تغییر در طول زمان ساخته شده است. به عبارت دیگر ابتکار یا خلاقیتی در جهت تغییر آن اعمال نکرده‌اند. در بین موجودات، انسان، این موجود هوشمند و تعالی طلب، تنها جانداری است که برای ساخت سرپناه مناسب، همواره از خلاقیت و هوش خود بهره برده و متناسب با امکانات و نیازهای جدید، تغییراتی را در ساخت سرپناه خود اعمال کرده است؛ به گونه‌ای که شیوه‌های ساخت و ساز او به طور مدام در حال تغییر و تحول بوده‌اند. معماری بومی مناطق مختلف جهان گواه هوشمندی و خلاقیت انسان در بهره‌برداری از امکانات طبیعی پیرامون اوست. با توجه به محدودیت‌های موجود در بوم‌های مختلف، معماری بومی همواره نماد امکانات طبیعی و هوشمندی و خلاقیت‌های ساکنان هر منطقه بوده است. آشنایی با این معماری، خصوصاً در مناطق محروم‌تر و ناسازگارتر از نظر شرایط زندگی، درس‌های ارزنده‌ای از خلاقیت و هوشمندی مردم در بهره‌گیری از امکانات موجود را در اختیارمان قرار می‌دهد. با ورود به عصر مدرن و دستیابی به علوم و تکنولوژی‌های پیشرفته از یک طرف، و سهولت حمل و نقل و جابه‌جایی در اطراف و اکناف کره‌ی زمین از طرف دیگر، به تدریج از ساخت و ساز بومی دور شدیم و امروزه کار به جایی رسیده که ساخت و ساز به صورت تخصصی توسط نهادها یا افراد متخصصی انجام می‌شود که در آن زمینه تبحر و تجربه‌ی بیشتری دارند. تسلط تکنولوژی و تسلط دسترسی به امکانات مناطق دیگر و تخصصی شدن حرفه‌ها موجب شده تا از خلاقیت و هوشی که در استفاده از امکانات خود داشتیم دور شده و شیوه‌های ساخت و ساز بومی را فراموش کنیم. حتی کار به جایی رسیده که ساخت و سازهای امروز ما به جای آن منطق و هوشمندی که در بهره‌گیری از امکانات محیط پیرامون خود در معماری بومی داشتیم، به سمت ساخت و سازهای بی‌منطق، گران قیمت و ناکارآمدِ تقلیدی هدایت شده است. هر چه بیشتر مرعوب تکنولوژی شدیم و سعی در تقلید از تکنولوژی‌های بیگانه کردیم، خودمان را بیشتر فراموش کردیم و کمتر در جهت پاسخگویی منطقی و کارآمد به نیازهای خود گام برداشتیم. امروزه حتی فراموش کرده‌ایم که در صورت نبود امکانات مدرن و پیشرفته، چگونه می‌توانیم با بهره‌گیری از شرایط طبیعی موجود، معماری معقول و مرفهی برای نیازهایمان فراهم کنیم. بنابراین نیاز به یک رجوع به خویشتن داریم. رسالت این شماره از مجله‌ی معماری و انرژی، آشنایی بیشتر با بوم و معماری بومی سرزمینمان است. می‌خواهیم ببینیم که در مناطق مختلف مردم چگونه با کمترین امکانات و با ساده‌ترین شکل موفق شده‌اند همان پاسخ‌هایی را به نیازهای زندگی خود بدهند که ما در معماری مدرن با امکانات بسیار پیشرفته و هزینه‌های گزاف سعی در دستیابی به آن داریم؛ و چه بسا در برخی از موارد نتوانسته‌ایم آن‌ها را پوشش دهیم. مقالات منتخب در اين شماره، حاصل تحقيقات و کارهاي ميداني بوده که توسط دانشجويان يا محققان فعال در اين حوزه انجام شده است. در انتخاب اين مقالات تلاش بر اين بوده که طيف متنوعي از رويکردهاي مختلف به امکانات ساخت و ساز محلي، اعم از امکانات بومي و امکانات تلفيق شده با تکنولوژي‌هاي مناسب بوم، ارائه شود. اميد است اين شماره‌ی نشريه بتواند ضمن معرفي امکانات بومي مناطق مختلف و تجربيات متنوعي که در هر پهنه به آن دست يافته‌ايم، جرقه‌هاي خلاقيت و نوآوري براي طراحان و دست‌اندرکاران ساخت و ساز امروزي را فراهم آورد. به اين معني که بتوانند راه‌کارهاي اجرايي و کارآمدي براي مناسب‌سازي استفاده از امکانات و تکنولوژي‌هاي جديد در معماري بومي متناسب با نيازهاي جامعه‌ی مدرن امروز را ارائه دهند.

سردبیر مهمان:

دکتر منصوره طاهباز