طی چند سال گذشته تمرکز جامعه‌ی معماری بر مباحث پایداری و انرژی، رشد قابل توجه و انکارناپذیری داشته است. کثرت مقالات علمی- دانشگاهی و تلاش برای طراحی و اجرای ساختمان‌های سبز و پایدار، خود گواهی است بر این اقبال روزافزون، اقبالی که همچون بسیاری از موارد دیگر در این عصر پُر شتاب، ناآگاهانه کمیت را بر کیفیت ارجح دانسته و به نمایش ظاهر، بسنده کرده است. شتابی که متأسفانه در بیشتر مواقع به جز پدید آوردن فرهنگ سطحی‌نگری و عبور زود هنگام از مفاهیم عمیق و کاربردی، دستاورد دیگری نداشته است. شاید هم دوره‌ی گذاری است گریزناپذیر، که با صَرف زمان و آزمون‌های تجربیِ پرهزینه، ضرورتِ تعمیق، از پس دریافت‌های شهودی نمایان گردد. به هر روی در زمانه‌ای هستیم که هر تصمیم و عملکرد فردی در ابعاد خُرد یا کلانِ ساخت و سازهای رایج، می‌تواند تأثیری عمیق بر پایداری زیست محیطی بگذارد. محیط زیستی که گسترش فعالیت‌های ناپایدار اقتصادی، آن را به ورطه‌ی نابودی خواهد کشید و اقتصادی که بدون منابع زیستی هیچ است. همه می‌دانیم مفاهیم توسعه‌ی پایدار بر اصلِ تأمین نیاز حال، با توجه به حفظ و نگهداشت منابع برای آیندگان استوار است. دگر چگونه باید دریافت که رفاه نسل حاضر و نسل‌های آینده، وابسته به حیات کره‌ی زمین است؟ زمین و طبیعتی که انسان خردمند امروزی، خود بخشی از آن بوده و در برابر حیاتش مسئول است! چنانچه چالش این قرن، مواجهه با منابع محدود باشد، خلاقیتِ تعامل با محدودیت‌ها نیز هنر معماری است. به ویژه که مطابق آمار رسمی سهم قابل توجه هدررفت و مصرف بی‌رویه‌ی انرژی، در بخش ساختمان و مسکن متمرکز باشد، آنگاه یک الزام است که با خلاقیت و به‌کارگیری تمهیدات معمارانه، نقش مؤثری در کاهش آلاینده‌های زیست محیطی و به طبع آن ترویج و گسترش توسعه‌ی پایدار ایفا کنیم. نقشی که معماران دیروز به وضوح و در عمل به آن دست یافته بودند و حاصل آن چون گنجینه‌ای غنی در برابر دیدگان این نسل به یادگار مانده است. کاملاً مبرهن است که مقصود نه ترویج بازگشت به گذشته است نه تقلید از عناصر معماری آن دوران، بلکه هدف شناخت مفاهیم کاربردی و مؤثری است که با چاشنی خلاقیت معمار امروزی، می‌تواند متناسب با شرایط روز ارائه و به کار گرفته شود. حرکتی پویا که از تعهد و مسئولیتی اجتماعی- انسانی نیرومند است. با وجود گستردگی عوامل مؤثر بر تحقق پایداری و مدیریت انرژی در ساختمان، لزوم شناخت و مطالعه‌ی عملکرد عناصر کاربردی آشکار است تا ضمن انتخاب و تجمیع راه‌حل‌های مناسب، کارآمدترین استراتژی برای پروژه تعریف و در دستور کار قرار گیرد. از طرفی توجه به این نکته مهم است که جهت دستیابی به حالت بهینه و کارا، علاوه‌بر شناخت مفاهیم پایداری و آگاهی از تکنولوژی‌های کارآمد، ارزیابیِ عملکرد عناصر مختلف ساختمان در تعامل با یکدیگر و شرایط خاص پروژه نیز حیاتی است، که البته نیازمند محاسبات علمی و تحلیل‌های تخصصی خواهد بود؛ کمبودی که می‌تواند با حضور متخصصین پایداری و انرژی در کنار تیم طراحی و اجرا به پُربودی متمایز بدل گشته و اثربخشی تمهیدات به کار رفته در این دوره‌ی گذار را میسر سازد. به هر حال، با تدقیق در مفاهیم پایداری و مشاهده‌ی نتایج پروژه‌های اجرایی می‌توان دریافت که صِرفِ الحاقِ عناصر سبز یا هوشمند بر بدنه و جان ساختمان، نه مرهمی بر درد است نه پاسخی بر نیاز! چه بسا افزونه‌ای باشد تحمیل یافته بر فرآیند ساخت و ساز، که با جریان زندگی در تجربه‌ی فردی ساکنین بنا نیز آشکار و هویدا گردد. چه هوشمندانه خواهد بود بهره‌مندی از آن مفاهیم عمیق و عناصر کاربردی که ریشه در فرهنگ و هویت ساکنین این مرز و بوم دارد و می‌تواند گره‌گشای چالش انرژی و تحقق پایداری در قرن حاضر باشد. بهره‌ای که طراحان پیشرو، آگاهانه از معماری بومی استخراج کرده و به شیوه‌ای شایسته و امروزی به کار بسته‌اند. شاید هم زمان آن است که از کاوش گرداگرد جهان به درون رجعت کنیم و پاسخ پرسش‌ها را از آنجا دریابیم.

سردبیر مهمان:

مهندس پرهون پرگاری